محله ها و مساجد و باغات و آرامستان‌های کرهرود
کرهرود
- زبان
- دریافت پی‌دی‌اف
- پیگیری
- ویرایش
کَرَهْرود، منطقه‌ای است در کلان‌شهر اراک در استان مرکزی، ایران.[۱] جمعیت این شهر، بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر ۲۳٬۳۹۹ بوده‌است. قابل ذکر است که در سرشماری سال ۱۳۹۰، کرهرود به‌عنوان یکی از نواحی کلان‌شهر اراک درنظر گرفته شده‌است. مساحت کل کرهرود ۵۶/۱۷۸۶۷۸۲ متر مربع است که ۰۴/۲ درصد از شهر اراک را شامل میشود. زبان مردم این شهر فارسی است.
کرهرود
کشور
ایران
استان مرکزی
شهرستان اراک
بخش مرکزی
کرهرود
روی نقشه ایران
۳۴٫۰۶۵۰°شمالی ۴۹٫۶۵۲۲°شرقی
این شهر با دو شهر دیگر به‌نام سنجان و فیجان متصل به یکدیگر و هر سه به نام سه ده پیوسته به شهر کنونی اراک و در طرف جنوب آن واقع است[۲] - قریه کرهرود از قرای قدیمی و گاهی هم جنبه شهری داشته‌است. فضلا و دانشمندان زیادی به این شهرک منتسب بوده‌اند (۳) و در این اواخر هم مردانی فاضل در مهد تربیت‌خود پرورانده و آنان هم بر حسب موقعیت زمان، خدمتی به این آب و خاک کرده‌اند. شاه طهماسب صفوی در زمان حکومت‌اش شمس‌الدین بدلیسی را به حکومت کرهرود گماشت.[۳]
وجه تسمیه
کرهرود اسمی بوده از برای رودی که از کرج سابق می‌گذشته و اکنون هم آن رود به نام رودخانه آستانه که لغت دوم کرج است معروف میباشد و رودخانه کرهرود هم از ناحیه قره کهریز یعنی سرزمین کرج سابق منشأ می‌گیرد [لذا] آن را کرهرود یعنی رود کرج خوانده‌اند و ده واقع در کنار آن رود را هم کرهرود نامیده‌اند.[۴]
در لغت‌نامه دهخدا درباره این شهر آمده قصبه‌ای است میان اصفهان و ظاهراًکرج ابودلف همین قصبه‌است. (یادداشت مؤلف). مغولان آن را ترکان موران گویند.[۵]
در نواحی کره رود آن دو لشکر (لشکر ملک ارسلان عزالدین قیماز والی اصفهان و حسام الدین اینانج حاکم ری) به یکدیگر رسیدند و مانند بحر اخضر در جوش و خروش آمدند.[۶] چون از قنقر اولانک بگذشت و به کره رود رسید که مغول ترکان موران گویند…[۷]
این شهر که در گذشته کرج نام داشته مرکز حکومت آل ابی دلف بوده و ساخت آن را به ابودلف نسبت می‌دهند. به نظر می‌رسد که ابودلف در واقع مترادف خود نام کرج به معنی مساکن واقع در دامنه بالایی کوه بوده‌است که به غلط سازنده اساطیری آن محسوب شده‌است.[۸]
این شهر در گذشته نوعی مرکزیت داشته‌است به گونه‌ای که جلسه‌ای که در آن مکان مرکز ایالت تازه تأسیس عراق عجم (قلعه سلطان آباد) تعیین شد در این شهر برگزار شده‌است.[۹]
ضمناً در کتاب تاریخ مسعودی نوشته مسعود میرزا ظل السلطان در فصل سفر به عراق عجم یا اراک آمده (کُلَهرود یا سده) که اشاره به کرهرود دارد.
نمایی از اِسِل کرهرود
الحاق شهر به اراک
در تاریخ ۵ تیر ۱۳۹۱ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به دلیل اتصال کامل نقاط شهری مذکور به شهر اراک، کارکردهای مستقیم جمعیت ساکن در شهرهای کرهرود و سنجان با شهر اراک و مراکز خدماتی آن، استقرار مراکز شهری مهم اراک از جمله پردیس دانشگاهی و دانشگاه اراک، دانشگاه علوم پزشکی اراک، بیمارستان امیرالمؤمنین و دانشگاه پیام نور در امتداد بلوار ورودی شهر اراک و مقابل شهر سنجان، عدم بضاعت مالی شهرداریهای کرهرود و سنجان برای ارائه خدمات مناسب به شهروندان و جلوگیری از مدیریت چندگانه بر اراضی و املاک متصل به شهر، توسعه ناموزون پیرامون شهر و یکپارچگی مدیریت شهری با الحاق این دو شهر به شهر اراک موافقت کرد.[۱۰]
در تاریخ ۱۰ فروردین ماه ۱۳۹۲، هیئت دولت با پیشنهاد وزارت کشور و تأیید رئیس‌جمهور از الحاق شهرهای کرهرود و سنجان به شهر اراک و تصویب آن خبر داد.[۱۱][۱۲] بر این اساس شهرهای کرهرود و سنجان به عنوان مناطق چهار شهر اراک شناخته شده و از خدمات شهرداری بهرمند می‌گردند.[۱۳]
تاریخچه
شکل‌گیری و گسترش منطقه ۳ اراک با روی کار آمدن سلوکیان در منطقهی ماد بزرگ، بین همدان و ری شهری با نام کره آغاز میگردد که نزدیک اراک فعلی بوده‌است. لازم است ذکر شود که در شهر کره معبدی بزرگ با طرح و نقشهی معابد بزرگ ایران وجود داشته‌است و این واژه کره در دوران اسلامی به الکرح، کرح و کرج تغییر یافته‌است این کرج را با کرج فعلی یعنی مرکز استان البرز متفاوت میباشد.
در کلیه کتابهای جغرافیا و تاریخ، از هزار سال پیش نام کره در قسمت ماد بزرگ بین شهرهای همدان، اصفهان و ری برده شده‌است. ابوالفداء درازای شهر کره را در حدود یک فرسنگ نوشته بود آن را شهری آباد توصیف کرده و ارتباط این شهر را نیز با شهر وروگرد ضبط کرده‌است. بر پایهی سندالبلدان مالیات شهر کرج یا کره سه میلیون و چهارصد هزار درهم بوده‌است.
جستارهای وابسته
- ابودلف عجلی
- آل ابی دلف
- سنجان (مرکزی)
- کرج ابودلف
- وفس
منابع
- ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
- ↑ سفرنامه عراق عجم، ناصرالدین شاه قاجار، به تصحیح میر هاشم محدث، انتشارات اطلاعات، صفحهٔ ۵۹
- ↑ BEDLĪSĪ, ŠARAF-AL-DĪN KHAN
- ↑ «منبع». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۹ ژوئن ۲۰۰۹.
- ↑ (تاریخ غازانخان چ اروپا ص ۷۳)
- ↑ (حبیب السیر چ تهران ج ۲ ص ۵۳۰)
- ↑ (تاریخ غازان خان چ تهران ص ۷۳)
- ↑ ابو (اوپو=بالای) و دولف (دولاب، اشکاف واقع در دامنه). از ج. مفرد
- ↑ سفرنامه عراق عجم، ناصرالدین شاه قاجار، به تصحیح میر هاشم محدث، انتشارات اطلاعات، صفحهٔ ۲۰۳
- ↑ «اعلام مصوبه الحاق نقاط جمعیتی سنجان و کرهرود به شهر اراک». وزارت راه و شهرسازی. ۱ شهریور ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۱۶.
- ↑ . رجانیوز http://www.rajanews.com/Detail.asp?id=154355. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
- ↑ یادکرد خالی (کمک)
- ↑ «شهر اراک/ داغ کمبودها بر پیشانی پایتخت صنعتی کشور». مهرنیوز. ۱۹ فروردین ۱۳۹۲.
آخرین ویرایش ۳ ماه پیش توسط 2A01:5EC0:1004:652B:1:0:D468:F33D انجام شده
صفحه‌های مرتبط
سنجان (اراک)
کرج ابودلف
شهری تاریخی در ایران
ابودلف عجلی
فرمانده نظامی مأمون عباسی
این شهر یعنی کرهرود در
گذشته نوعی مرکزیت
داشته‌است به گونه‌ای که
جلسه‌ای که در آن مکان مرکز
ایالت تازه تاسیس عراق عجم
(قلعه سلطان آباد) تعیین شد در
این شهر برگزار شده‌است.
کرهرود در زمان حکومت آل
بویه ( قرن های چهارم و پنجم
هجری قمری ) مطابق با سال
388 شمسی از شهرهای شیعه
نشین ایران بوده است
محله های قدیمی و جدید کرهرود
۱-محل سادات
۲- محل دروازه
۳- محل آقایون
۴- محل قلعه درازه
۵- محل حوشه
۶- محل اربابی
۷- محل آقا سمیع
۸- قلعه حاج ربی
مساجد کرهرود
۱- مسجد امام حسین علیه السلام محل سادات
۲- مسجد امام خمینی محله اربابی
۳- مسجد سیدها محل قلعه
۴- مسجد جامع محل دروازه
۵- مسجد آقا شیخ نورالدین مشایخی محل .......
۶- مسجد.....
۷-
۸-
۹-
۱۰-
قبرستان های قدیم و جدید کرهرود
۱- قبرستان تخت سادات ۲- قبرستان محل اربابی ۳- قبرستان آقایون ۴- قبرستان دروازه ۵- قبرستان آقا سمیع ۶- قبرستان گوشه ۷- قبرستان سید رشید ۸- قبرستان شیخان قلعه حاج ربی ۹- قبرستان ننه سکینه ۱۰- قبرستان کبرها
باغات کرهرود
۱- باغات فریز ۲- باغات مسعودی ۳- باغات شابنده ۴-صحرای فیراستها
کرج ابودلف
زبان
دریافت پی‌دی‌اف
پیگیری
ویرایش
کرج ابودُلَف شهری تاریخی منسوب به ابودلف عجلی و میان اراک و بروجرد بوده‌است. امروزه محل قطعی آن مشخص نیست. برخی آن را مطابق با شهر آستانه و برخی نیز آن را مطابق با کرهرود می‌دانند.[۱][۲] این شهر مرکز ناحیهٔ ایغارَین (به معنای دو ایغار) واقع در جنوب شرقی نهاوند بوده‌است. خلیفه، کرج ابودلف و شهر برج (به فاصلهٔ ۱۲ فرسنگی کرج بر جادهٔ اصفهان) را به ایغار (تیول) به ابودلف و خاندانش واگذار کرده‌بود به‌طوری‌که مبلغ معینی را همه ساله به خلیفه بپردازند و از همهٔ مالیات‌های دیگر معاف باشند. نام این شهر را کَرَه و کره ابودلف نیز گفته‌اند.[۳]
کرج ابودلف در استان جبال
این شهر در زمان آل‌بویه (قرن‌های چهارم و پنجم ه.ق) از شهرهای شیعه‌نشین ایران بوده‌است.[۴]
تاریخچه
ویرایش
اوج آبادانی این شهر در زمان ابودلف عجلی بوده‌است. ابودلف که نامش قاسم و از اعراب طایفهٔ بنی عِجل از قبائل بکر بن وائل بود پس از پدرش، عیسی بن ادریس بر این شهر و نواحی اطراف آن مسلط شد. بلاذری در فتوح البلدان می‌نویسد: «ثم ان عیسی بن ادریس نزل الکرج و غلب علیها و بنی حصنها و کان حصنارثا» از این جمله چنین برداشت میشود که عیسی بن ادریس با زور بر این شهر غلبه کرده و در آنجا دژی ساخته و آنجا را کانون قدرت و نفوذ خویش ساخته‌است. پس از او نیز پسرش (ابودلف) جای وی را گرفته. ابودلف که از حمایت خلیفه (مأمون و معتصم) برخوردار بوده در آنجا برای خود دستگاهی شبیه دربار شاهان فراهم کرده و از آنجایی که دستی گشاده و شاعر پسند داشته قرارگاه او در کرج محل رفت و آمد شاعران ستایشگر شده بوده‌است.
کرج در قرن سوم هجری که جغرافی نویسانی همچون قدامة بن جعفر و یعقوبی از آن نام برده‌اند به منطقهٔ وسیعی گفته می‌شده که جاپلق و بربرود را هم در بر می‌گرفته و به گفته یعقوبی بر این دو رستاق، دو رستاق دیگر هم که آن‌ها را دو فائق خوانده، و مشخص نیست کجا را قصد کرده، افزوده شده بوده‌است. قدامة همهٔ این منطقه را که کرج مرکز آن بوده ابغارین خوانده. از مبلغ خراج آنجا که او و یعقوبی هردو ذکر کرده‌اند معلوم میشود که جایی بسیار آباد و پر نعمت بوده، قدامة در فهرست خود خراج آنجا را سه میلیون و هشتصد هزار درهم و یعقوبی سه میلیون و چهارصد هزار درهم نوشته که در زمان واثق خلیفهٔ عباسی به سه میلیون و سیصد هزار درهم کاهش یافته بود. یعقوبی در کتاب البلدان گوید مردم آنجا ایرانیان هستند مگر آن‌ها که از خاندان عیسی بن ادریس عِجلی یا دیگر اعرابی باشند که به آن‌ها پیوسته‌اند.
این شهر تا زمان حمله مغول به ایران آباد بوده‌است. بنابر اسناد تاریخی، اتابک نصرت‌الدین، اتابک لرستان، به سلطان محمد خوارزمشاه پیشنهاد می‌کند از مردان این منطقه لشکری فراهم کنند و به مقابله با مغولان برخیزند که سلطان محمد به موجب هراسی که از مغولان داشته، این پیشنهاد را نمی‌پذیرد و فرار می‌کند. در نهایت با حمله مغولها به این شهر، کرج ابودلف نیز همانند بسیاری از شهرهای ایران ویران میشود.[۵]
مکان
ویرایش
امروزه موقعیت دقیق کرج ابودلف مشخص نیست اما با توجه به فواصل و مسافاتی که جغرافیا نویسان در آثار خود ضبط کرده‌اند محل حقیقی آن را شهر شازند و آستانه معرفی کرده‌اند که در گذشته یک شهر بوده‌اند به نام کرج ابودلف که پیشه اکثر مردم آن دیار تولید شراب بوده که بعد از شراب شیراز معروفترین نوع شراب نه تنها در ایران بلکه در دنیا بوده. علت کیفیت بالای شراب شازند نوع خاک و نحوه تولید خاص شراب در این منطقه بوده. یک گمان دیگر وجود دارد مبنی بر این که این شهر در فاصله ۴۰ کیلومتری جنوب شهر فعلی اراک و در مکان کنونی شهر آستانه یا در دشت شازند قرار دارد .[۵] حمدالله مستوفی محل آن را آن طرف کوه راسوند (که امروزه به راسبند معروف است) دانسته بنابراین باید محل آن را در نزدیکی سرچشمه‌های نهری که از ساروق می‌گذرد و به قره‌سو می‌پیوندد جستجو کرد. در قرن چهارم ابن حوقل در جایی که از کرج نام می‌برد گوید از بروجرد کوچکتر است با این وجود شهر مهمی است که در روی بلندی بنا شده و طول آن دو فرسخ است، دو بازار داشته یکی دم دروازهٔ مسجد جامع و دیگری در کنار دروازهٔ مقابل که آن طرف صحرای بزرگ بوده، چنان‌که صحرا بین دو بازار جا داشته‌است. این شهر چندین گرمابه داشته و خانه‌های آن از خشت خام بوده و هرچند که باغ‌های زیادی نداشته ولیکن اراضی اطراف شهر حاصلخیز بوده‌اند. یاقوت حموی گوید کرج اسمی است فارسی اهالی آنجا را کره می‌نامند. وی همچنین گوید قلعه‌ای به نام فرزین در جوار دروازهٔ کرج است. بنا به گفتهٔ حمدالله مستوفی رودخانهٔ آنجا کره رود نام داشته‌است.
یاقوت و حمدالله مستوفی در آثار خود از شهر ساروق نام برده‌اند که در شمال کرج ابودلف در ولایت فراهان واقع شده بوده که به استناد گفته‌های آنان از توابع همدان محسوب می‌شده. همچنین محل قطعی برج، دومین شهر ابغارین هنوز مشخص نشده ولی موضع تقریبی آن معلوم است، زیرا ابن حوقل گوید: «شهری نیکوست و در راهی که به اصفهان می‌روند به فاصلهٔ دوازده فرسخ از کرج واقع است.»
نبرد کرج ابی دلف
ویرایش
مقالهٔ اصلی: نبرد کرج ابی دلف
نبردی است که در سال ۴۶۵ هجری بین سلجوقیان کرمان به رهبری قاورد و سلجوقیان بزرگ به رهبری ملکشاه در نزدیکی کرج ابی‌دلف به علت دعوی حکومت قاورد و شورش بر ضد ملکشاه رخ داد که پس از ۳ روز نبرد، سرانجام سلاجقه کرمان شکست خوردند.[۶]
جستارهای وابسته
ویرایش
کرج روذاور
نبرد کرج ابی دلف
پانویس
ویرایش
زرین‌کوب، تاریخ مردم ایران(۲)، ۲۹۷.
مدخل کرهرود در لغت‌نامه دهخدا
مدخل کرج ابودلف در دایرةالمعارف فارسی
فقیهی، تاریخ آل بویه، ۷۱.
علی‌اکبر خاکباز (۱۳۷۱)، «پیشگفتار»، خاندان محسنی اراک شرح احوال و زندگی مرحوم آیةا… العظمی حاجی آقا محسن عراقی (اراکی)، تهران، ص. ۱۱
«MALEKŠĀH – Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org. ص. The confrontation took place on ۴ or ۶ shaban ۴۶۵/۱۵ or ۱۷ April ۱۰۷۳ near Karaj (near modern Arak)٫ Despite the desertion of his Turkmen troops, Malekshah emerged victorious, and Qavord was executed. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۰۲.
منابع
ویرایش
بیات، عزیزاله (۱۳۶۷). کلیات جغرافیای طبیعی و تاریخی ایران. تهران: امیرکبیر. صص. ۵۶۰. شابک ۹۶۴-۰۰-۰۰۷۷-۹.
حقیقت، عبدالرفیع (۱۳۷۶). فرهنگ تاریخی و جغرافیایی شهرستان‌های ایران. تهران: کومش. صص. ۸۰۰. شابک ۹۶۴-۹۱۱۹۸-۴-۱.
محمدی ملایری، محمد (۱۳۷۹). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. ج. ۳. تهران: توس. صص. ۳۹۹. شابک ۹۶۴-۳۱۵-۴۵۳-X۴۵۴ مقدار |شابک= را بررسی کنید: invalid character (کمک).
فقیهی، علی‌اصغر (۱۳۸۹). تاریخ آل بویه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). صص. ۸۸. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۵۹-۳۷۴-۱.
زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۷۷). تاریخ مردم ایران(۲). تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر. صص. ۲۹۷. شابک ۹۶۴-۰۰-۰۴۶۹-۳.